ماجرای بعثت حضرت پیامبر، با نقل های متفاوتی روایت شده است. چه سخنی رساتر و شیرین تر از بیان امام هادی علیه السلام که می فرماید: (هنگامی که محمد صلی الله علیه و اله تجارت شام را ترک گفت، هر روز به کوه حرا می رفت و از فراز ان به اثار رحمت پروردگار می نگریست و از انچه می دید، به یاد عظمت خدای افریننده می افتاد و ان گاه با روشنی خاصی به عبادت خداوند مشغول می شد. چون به چهل سالگی رسید، خداوند، دل او را بهترین، روشن ترین و خاضع ترین دل ها یافت. در ان لحظه ها، جبرییل به سوی او امد و بازوی او را گرفت و تکان داد و گفت: بخوان. گفت: چه بخوانم؟ جبرییل گفت: ای محمد! بخوان به نام پروردگارت که افرید. پس جبرییل، رسالت خود را به انجام رسانید و به اسمان ها بالا رفت و محمد نیز از کوه فرود امد. در این هنگام، خداوند، کوه ها، صخره ها و سنگلاخ ها را به سخن اورد، به گونه ای که به هر کدام می رسید، ادای احترام می کردند و می گفتند: السلام علیک یا حبیبَ اللّه ، السلام علیک یا ولیَّ اللّه ، السلام علیک یا رسولَ اللّه ).
توحید، اصلی ترین و مهم ترین پیام بعثت است. فراگیری این اصل چنان گسترده است که اسلام به نام دین توحید شناخته می شود. در قران کریم، اصل توحید، ساختار کلی همه ایات است و نخستین پیام همه پیامبران پیشین نیز اصل توحید بوده است: (پیش از تو هیچ پیامبری نفرستادیم، مگر انکه به وی وحی کردیم که معبودی جز من نیست، پس تنها مرا پرستش کنید).(انبیاء: 25)
از سوی دیگر، توحید فقط راه حلی برای بحران های دوران جاهلیت نبوده است. توحید، شعار محض نیست. توحید؛ یعنی نفرت و دوری و نفی همه طاغوت ها. توحید؛ یعنی تکیه نکردن به هیچ قدرتی جز قدرت و عظمت الله. با این مفهوم، انسان قرن 21، بیش از هر زمان دیگر به این اصل حیاتی نیاز دارد. بشر امروز، با طاغوت ها و بت های درونی و بیرونی خود، از هر گونه پیشرفت و سعادت واقعی بازمانده است. توحید؛ یعنی نپذیرفتن هیچ گونه بی عدالتی. با این وصف، از شخصی ترین رفتار انسان تا قانون گذاری برای حکومت جهانی، جایگاه اجرای اصل توحید است. بدون توحید و مبارزه با قدرت های بیگانه، تمدن امروز نه تنها ارزشی ندارد، بلکه سرعت سقوط انسان را چند برابر خواهد کرد.
بی شک، در تمام دوران بعثت، مهم ترین ابزار رسول خدا در برابر دشمنان، ایات قران بوده است. اموزه هایی که ضمن ایات استوار قران ارایه می گردید، منافقان و مشرکان را در برابر دعوت اسلام خلع سلاح می کرد. منطق استوار و نظم اهنگین قران، بر جذبه پیام های ان می افزود و همگان را از ایستادگی در برابر خود عاجز می ساخت.
تحول و تمدنی که با بعثت و اعلام نبوت پیامبر اعظم صلی الله علیه و اله اغاز شد، به کمک ایه های قران، اندیشه خود را در تمام زوایای جامعه جاهل، توسعه داد و به سمت انقلابی بنیادین پیش برد. ایه های قران با هجوم به باورهای جاهلیت، بعثت حضرت محمد صلی الله علیه و اله را هرچه بیشتر و بهتر در جهان تبلیغ کرد.
عید مبعث، عید نزول قران است. جشن هدیه اسمانی خدا به انسان است و قران، بهترین سراینده اموزه های بعثت است که هرکس به مقدار ظرفیت و توانایی خود از ان سرشار خواهد شد.
پس از قرن ها اماده سازی بشر به دست دیگر پیامبران، اینک حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و اله اماده شده است تا پیام اور مکتب جاودانه باشد. حال که بعثت، تا ابد در تاریخ جاودانه خواهد ماند، خداوند در نخستین ارتباط با رسولش، چه پیامی برای بشر خواهد داشت؟ اکنون که قرار است ایینی فرازمان و مکان برسد، در اولین برخورد میان زمین و اسمان، لاهوتیان چه تحفه ای برای انسان خاکی دارند؟ از سوی دیگر، همه این پیام ها و ایه ها، معجزه پیام این دین جاودانه خواهد بود. چه واژگانی از جنس چه مفاهیمی، پس از گذر قرن ها باز هم می توانند طراوت و اعجاز خود را حفظ کنند تا راهنمای هدایت خواهان باشند.
پنج ایه نخست سوره علق، اولین ایه هایی هستند که در اغاز بعثت، پیامبر را دل گرم و پرامید ساختند: (بخوان به نام پروردگارت که [جهان را] افرید [و] ادمی را از خونی بسته خلق کرد. بخوان، که پروردگارت بزرگوارترین است. ان که با نامه اموخت و به انسان انچه را نمی دانست یاد داد).(علق: 1ـ5)
خواندن، از مقوله علم و فرهنگ؛ توحید، از مقوله عبادت و بندگی؛ افرینش، از مقوله اندیشه در خویشتن و راز خلقت جهان، از مقوله نشانه های حق است. از ابتدا، سخن از تفکر، تعبد و تعلم به میان امده است؛ مفاهیمی که امروزه در پس قرن ها پیشرفت و تمدن ادعایی، بشر هنوز در الفبای ان درمانده است.
مکتب ها و تمدن هایی که با فکر بشر سر و سامان می گیرند، هماره پر از کاستی و نارسایی اند. این کاستی ها در سراغاز جریان ها به روشنی قابل درک است و شاید با گذر زمان بتوانند نقص ها را به کمترین حد برسانند. در مکتب های اسمانی و الهی، ناب ترین و اصیل ترین اموزه ها را هماره باید در اغازها جست وجوگر بود؛ زیرا ادیان الهی همان گونه که از نیازهای امروز بشر کاملاً اگاهند، دغدغه های فردای او را نیز برنامه ریزی کرده اند. بعثت پیامبر اعظم اسلام صلی الله علیه و اله ، نهایی ترین و جهانی ترین سراغاز است. همین دو ویژگی بعثت، درس ها و فراخوان های اسلام را به مکان و زمان محدود نمی کند.
با این تفسیرها، برگزاری جشن و عید در روز مبعث، پیش از هر چیز باید بهانه ای برای رهنمون ساختن امت اسلامی به سوی اموزه های ناب ان باشد. گزاره های روح بخشی که پیامبر و اهل بیت ایشان مطرح کرده اند، بی نقص ترین و کامل ترین رهنمودهای هدایت بشری اند که از گزند بدعت به دور مانده اند. مراجعه به قران کریم و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت و سیراب شدن از سرچشمه های وحی، بهترین توشه از جشن روز مبعث است.
یکی از محوری ترین ویژگی های مکتب اسلام، جهانی و جاودانه بودن ان است. بعثت پیامبر و ظهور دین اسلام، نه تنها مردم عربستان، که تمام مردمان کره خاکی را در مسیر رشد و تکامل قرار داد. اسلام بنا بر اصل جاودانه و جهانی بودنش، دربردارنده اموزه هایی برای پایه ریزی جامعه ای جاوید و امتی واحد بود.
عقیده وحدت بشریت در قالب ایین واحد و خدای یکتا، یکی از برجسته ترین پیام های بعثت است. این وحدت در حقیقت یکی از نتایج اعتقاد به یگانگی خداوند و اساس اموزه های اسلامی است. در ایاتی از قران کریم، به این اصل توجه شده است: (شما مردمی یگانه اید و من خدای یکتای شما هستم. پس از نافرمانی من بپرهیزید).(انبیاء:92)
همان گونه که بعثت و پیام وحی در نخستین حرکت های خود، اختلاف میان سیاه و سفید و قبایل را برداشت، ادامه این جریان باید به جهان پر تلاطم امروزی نیز کشانده شود. کشمکش های مذهبی و قومی، نزاع های رنگی و نژادی و اتش افروزی های تفرقه افکنانه، نمونه ای از جاهلیت مدرن امروز است. روز مبعث، پیام اتحاد و انسجام را در همه سطوح از طرف خالق یکتا، برای امت یکتاپرست، به ارمغان اورده است. هر کس در هر جایگاهی می تواند در ایجاد این وحدت و انسجام، سهمی بسزا داشته باشد.
خداوند، حضرت محمد را به حق برانگیخت تا بندگان خود را از پرستش دروغین بت ها رهایی بخشد و به پرستش خود راهنمایی کند و انان را از پیروی شیطان نجات دهد و به اطاعت خود کشاند.
پس خداوند، رسولان خود را در میان مردم برانگیخت و پیامبرانش را پیاپی به سوی انها فرستاد تا از مردم ادای عهد و پیمان فطرتی را که با پروردگارشان بسته بودند، بخواهند و نعمت فراموش شده او را به ایشان یاداوری کنند و با تبلیغ دلایل روشن، وظیفه رسالت را انجام دهند و نیروی عقل های مردم را که زیر غبار کفر و شرک و گمراهی پنهان شده بود، برانگیزانند و به کار اندازند و ایات بزرگ الهی را به ایشان بنمایانند.
خدای سبحان برای وفای به وعده خود و کامل گردانیدن دوران نبوت، حضرت محمد را مبعوث کرد؛ پیامبری که از همه پیامبران، پیمان پذیرش نبوت او را گرفته بود. نشانه های او شهرت داشت. و تولدش بر همه مبارک بود.