«لیلة الرغائب» شبی که آرزوها و دعاها به آسمان متصل می‌شود
«لیلة الرغائب» شبی مبارک برای همه اهل اسلام در اقصی نقاط عالم با مناسک، آداب و اعمالی باشکوه، زیبا و معنوی همراه است. در این شب فرشتگان بر زمین نزول می‌کنند تا رحمت الهی را بر زمینیان فرود آورند.
«لیلة الرغائب» اولین شب جمعه ماه رجب است، شبی پرقدر و عظمت در معارف اسلامی است، شبی که می‌توان به معنای راز و نیاز و بندگی نزدیک‌تر شد و خدا را خواند و عرض نیاز به ساحت آن بی‌نیاز بنده‌نواز برد.
به‌مناسبت فرارسیدن شب لیلة الرغائب اعمال و احکام این شب باعظمت را به همه دلدادگان کوی دوست و مشتاقان و شیفتگان وادی حق تقدیم می‌کنیم:
شبی که آرزو و دعا، راهی می‌شود برای اتصال با آسمان و نجوای عاشقانه با ذات اقدس الهی، پلی برای عبور از زمین و عادات سخیفش به آسمان و آیین‌های بهشتی و بارانی‌آش، شب زیبای بی‌کسان غربتکده این دیار.
باران رحمت و بهار یاد حق، که در چنین شبی بر سر بندگان خالق آسمان و زمین، باریدن می‌گیرد و آنها را در فیوضاتی بسیار و برکاتی بیشمار میهمان می‌کند.
الهی نام تو ما را جواز، مهر تو ما را جهاز، شناخت تو ما را امان، لطف تو ما را عیان. الهی ضعیفان را پناهی، قاصدان را بر سر راهی، مؤمنان را گواهی. چه عزیز است آن کس که تو خواهی. الهی ای خالق بی‌مدد و ای واحد بی‌عدد، ای اول بی‌هدایت و ای آخر بی‌‌‌نهایت. ای ظاهر بی‌صورت و ای باطن بی‌سیرت، ای حی بی‌ذلت و ای معطی بی‌فطرت و ای بخشنده بی‌منت...
ای داننده راز‌ها، ای شنونده آواز‌ها، ای بیننده نماز‌ها، ای شناسنده نام‌ها، ای رساننده گام‌ها، ای مبرا از عوایق، ای مطلع بر حقایق، ای مهربان بر خلایق، عذرهای ما بپذیر که تو غنی و ما فقیر و بر عیب‌های ما مگیر که تو قوی و ما حقیر، از بنده خطا آید و ذلت و از تو عطا آید و رحمت...
موعد و میعادی برای همه دلدادگان کوی دوست و مشتاقان و شیفتگان وادی حق.
در این شب فرشتگان بر زمین نزول می‌کنند تا رحمت الهی را بر زمینیان فرود آورند... .
*وجه نام‌گذاری لیلة الرغائب
واژه «رغائب» جمع «رغیبه» و به‌معنای چیزی است که مورد رغبت و میل باشد و نیز به‌معنای عطا و بخشش فراوان است و «لیلة الرغائب» به این دلیل بدین نام موصوف گشته که آن شبی است که میل، خواسته، نیاز و راز با عبادت و بندگی خدای متعال عجین شده و در این وقت عزیز، بندگان حق تعالی، گرد شمع وجود او در محفل دلشان گرد می‌آیند و به مناسکی معنوی و اعمالی ربانی دست می‌یازند تا عروج گیرند و به آسمان بپیوندند.
اما معنای دوم «لیلة الرغائب» همان شبی است که بخشش خدا در آن موعود، باریدن می‌گیرد و بر بسیاری از بندگان نازل می‌گردد. و این همه، نشانه‌ای و چراغی است برای رهایی از بند تن و آویختن با حبل المتین عشق الهی که در اعمالش به ظهور و بروز می‌شود.
*اعمال شب آرزوها
عملى بافضیلت بسیار از حضرت رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) وارد شده که آن را سیّد در کتاب «اقبال» و علّامه حلى در «اجازه بنى‌زهره» نقل کرده اند، بعضى از فضیلت آن این‌که به‌سبب انجام آن، گناهان بسیاری آمرزیده مىشود و نیز نمازى در آن وارد شده و هرکه آن را به‌جاى آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالى ثواب آن را به‌نیکو‌ترین صورت و با روى گشاده و درخشان و زبانى گویا به‌سوى او مىفرستد، پس به او مىگوید: اى حبیب من، تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختى نجات یافتى، بنده مىگوید: تو کیستى؟ به‌خدا سوگند من چهرهاى زیبا‌تر از چهره تو ندیدم و سخنى شیرینتر از سخن تو نشنیدم و بویى بهتر از بوى تو نبوییدم!!
پاسخ می‌دهد: من ثواب آن نمازم که در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال به جاى آوردى، امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایى تو باشم و هراس را از تو برگیرم و هنگامى که در صور (شیپور قیامت) دمیده شود، در عرصه قیامت سایهاى بر سرت خواهم افکند، پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد.
کیفیت این نماز چنین است: اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه مى‌دارى، چون شب جمعه داخل شود، بین نماز مغرب و عشا، دوازده رکعت نماز به‌جاى مى‌آورى، هر دو رکعت با یک سلام، به این ترتیب که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «سوره قدر» و دوازده مرتبه «سوره توحید» مىخوانى و هنگامى که از نماز فارغ شدى هفتاد مرتبه مىگویى: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَى آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ].» خدایا! بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست.
سپس به سجده مىروى و هفتاد مرتبه می‌گویى: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ.» پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح، آن‌گاه سر از سجده برمىدارى و هفتاد مرتبه مىگویى: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ.» پروردگارا! مرا بیامرز و بر من مهر ورز و از آنچه از من مىدانى بگذر، تو خداى بر‌تر و بزرگترى.
دوباره به سجده مىروى و هفتاد مرتبه مىگویى: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح.
سپس حاجت خود را مىطلبى که به‌خواست خدا برآورده خواهد شد.
در مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس محدّث قمی همچنین در خصوص ماه رجب المرجب آمده است:
آگاه باش زیارت حضرت امام رضا (علیه السّلام) در ماه رجب مستحب است و انجام آن در این ماه امتیاز خاصى دارد، همان‌گونه که انجام عمره در ماه رجب فضیلت دارد تا جایى که روایت شده انجام آن در این ماه، در فضیلت همتاى حج است.
همچنین نقل شده که حضرت سجاد (علیه السّلام) در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود، و شب و روز نزد کعبه نماز مىخواند، و در حالى که پیوسته در سجده بود این ذکر از زبان ایشان شنیده مىشد: «عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ.» گناه از بندهات بزرگ شده، پس بگذر، گذشت از سوى تو زیبا باشد.
* تا چه‌زمانی از شب می‌توان نماز لیله الرغایب را بجا آورد؟
پاسخ: در اولین شب جمعه ماه رجب بین نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز به‌عنوان نماز لیلة الرغایب مستحب است، هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت از آن یک مرتبه حمد و سه مرتبه «انّا أنزلناه» و دوازده مرتبه «قل هو الله احد» می‌خوانی و چون فارغ شدی از نماز هفتاد مرتبه می‌گویی: «اللهم صل علی محمد النبی الامّی و علی آله» پس به سجده می‌روی و هفتاد مرتبه می‌گویی: «سبّوحٌ قدوسٌ رَبّ الملائکة وَ الرّوح»، سپس سر از سجده برمی‌داری و هفتاد مرتبه می‌گویی: «رَبِّ اغفِر و ارحَم و تَجاوَز عَمّا تَعلَم إنَّک أنتَ العَلی الأعظَم»، باز به سجده می‌روی و هفتاد مرتبه می‌گویی: «سبّوحٌ قدوسٌ رَبّ الملائکة وَ الرّوح»، و حاجت خود را می‌طلبی که ان شاء الله برآورده خواهد شد.(1)
چون به‌نظر مراجع معظم تقلید پایان وقت نماز عشا، نصف‌شب است، وقتی که شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب کرده و تقسیم بر دو کنیم، نصف‌شب شرعی معین می‌شود. نصف‌شب شرعی غالباً حدود 11 ساعت و یک ربع بعد از اذان ظهر است.(2) وقت استحباب نماز مذکور بین نماز مغرب و عشاء است، شما هر اندازه نماز عشاء را به تأخیر بیندازید می‌توانید این نماز را بخوانید چون بین نماز مغرب و عشاء صادق است البته قضای نماز مستحبی را به‌قصد رجاء می‌توان خواند.
پی‌نوشت‌ها:
مفاتیح الجنان
دانشنامه بزرگ اسلامی
پایگاه اطلاع رسانی استاد حسین انصاریان
1. قمی شیخ عباس، مفاتیح الجنان، کتابفروشی علمی، سال 1345ش، ص 288
2. توضیح المسایل مراجع، ج1، م739 و 740.
