روز احسان و نیکوکاری

روزهای آخر سال که به ایام احسان و نیکوکاری مشهور است، فرصتی است تا دیگران را در شادی خود سهیم سازیم و باری هر چند اندک از دوش آنها برداریم. باید باور کنیم که با محبت و نیکی به دیگران، اسباب جلب دوستی و محبت فرشتگان مقرب خداوند را برای خود فراهم می کنیم و بدین سان، در مقابل حق مؤمن شرمنده نمی شویم؛ چرا که امام کاظم علیه السلام در مقابل کعبه فرمود: «ای کعبه، حق تو بزرگ است، ولی به خدا سوگند که حق مؤمن از حق تو نیز بزرگ تر است.» و چه زیباست جملات گهربار مقام معظم رهبری در توصیف این همه محبت و از خودگذشتگی که در روزهای احسان و نیکوکاری بروز می کند: روح انفاق و نیکوکارى بایستى در جامعه توسعه پیدا کند و جزو ایمان مردم بشود و هرکس بنا را بر این بگذارد که در اموالش «وَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ» (ذاریات: 19) واقعاً براى محرومان حق قائل باشد؛ یعنى این را حق آن ها بر خودش بداند؛ تفضل خودش بر دیگران نداند؛ قرآن این طورى مى گوید؛ نمى گوید که شما به ديگرى تفضل مى کنید؛ مى گوید او در مال شما حق دارد؛ «حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ». در جاى دیگر مى فرماید: «حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ». (معارج: 24 و 25) به هرحال، ما در جامعه ى اسلامى باید این را به عنوان یک فرهنگ در بیاوریم. (بیانات در دیدار با اعضاى شوراى مرکزى و مسئولان کمیته ى امداد امام خمینى(ره)، 12 / 12 / 1370)

جشن نیکوکاری صرف نظر از هدایایی که طی آن جمع آوری می شود به لحاظ معنوی ، اجتماعی و فرهنگی دارای کارکرد های ویژه ای است که از جمله آنها می توان به گسترش و تقویت هرچه بیشتر فرهنگ احسان و انفاق، کمک به همنوع و انسجام اجتماعی اشاره کرد. نوع دوستی و کمک به همنوع از دیدگاه آیین الهی و جهانی اسلام امری ذاتی و فطری است. در واقع خداوند متعال تمایل به کمک کردن به همنوعان را به صورت یک شناخت در قلب هر بشری الهام کرده است . بدین مفهوم که عمل نیکوکاری به صورت نور الهی در قلب و سرشت انسان وجود دارد.

نگرش دین
در فرهنگ شکوهمند اسلام، انفاق در راه خدا، از مصاديق احسان شمرده شده و روايات و آيات بسياري در تأکيد آن آمده است که در این مطلب به برخی از آنها اشاره می کنیم :

اجر و مزد انفاق
قرآن مجید اجر و مزد انفاق در راه خدا را هفتصد برابر بیشتر می داند. و نیز می فرماید: «اگر چیزی را در راه او انفاق کنید، خداوند عوض آن را می دهد و جای آن را پر می کند و او بهترین روزی دهندگان است.»

انفاق کنندگان رستگارانند
قرآن مجید، انفاق در راه خدا و دوری از صفت ناپسندیده بُخل و طمع را، از ویژگی های اخلاقی رستگاران شمرده شده است. در آیه 16 سوره تغابن آمده است: «تا می توانید تقوای الهی پیشه کنید و گوش دهید و اطاعت نمایید و انفاق کنید که برای شما بهتر است و کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند، رستگارانند.»
خداوند اعمال ما را وسیله آزمایش مان ذکر می کند و ضمن توصیه به انفاق، ما را از پاداش عظیم آن با خبر می نماید و حفظ وجودمان را از بخل سبب رستگاری مان می داند.

توشه ای برای سختی ها
انفاق عملی است محبوب خداوند و دارای اجر فراوان. انفاق سبب می شود، در هنگام مرگ و در روز قیامت، ترس و اندوه از ما دور شود. هم چنین پاداش احسان، ویژه افراد معین نیست و همه مردمان در برابر انفاقی که می کنند به پاداش عمل خود می رسند. پس انفاق کنیم تا توشه ای نیکو برای لحظات سخت خود پیش فرستیم.

 انفاق، تجارتی پرسود
آیه 29 سوره فاطر، در بیانی بلند، احسان در راه خدا را تجارتی سرشار از سود شمرده شده است: «کسانی که کتاب الهی را تلاوت می کنند و نماز به پا می دارند و از آنچه روزی شان داده ایم، پنهان و آشکار، انفاق می کنند، تجارتی پرسود و بی زیان را امید دارند.»
چنین معامله ای با خداوند، بی شک، سودی به عظمت رضوان الهی دربردارد. از حضرت علی علیه السلام هم روایت شده است: «آن کس که با دستی کوتاه ببخشد، از دستی بلند پاداش می گیرد». بنابراین، آنچه در راه خیر انفاق می کنیم، هرچند کم باشد، خداوند از فضل خود بر آن می افزاید و چندین برابر به ما پاداش می دهد. پس تا می توانیم با کالای نیکوکاری با خدا تجارت کنیم که سودی سنگین به دنبال دارد. حضرت علی علیه السلام در این باره نیز فرمودند: «هر گاه تهی دست شدید، با صدقه دادن، با خدا تجارت کنید». و «روزی را با صدقه دادن فرود آورید.»

اخلاص در انفاق
از مهمترین شرایط انفاق، «اخلاص» است. یعنی آنچه می بخشیم، باید فقط برای خدا و نیت ما تنها رضایت او باشد. وقتی انفاق می کنیم، نباید از کسی توقع مدح داشته باشیم؛ چراکه اگر این توقع در کار بیاید، انفاق، دیگر در راه خدا نیست و نباید منتظر پاداش و گشایش و آمرزش بود. و چنانچه نیت ما برای خدا خالص باشد، خداوند چنان اجری به ما می دهد که در باورمان نگنجد و هر چه اخلاص بیشتر باشد، شایستگی برای پاداش هم بیشتر می شود.

حضرت علي عليه السلام درباره بخشش و نیکوکاری مي فرمايند:
* بخشش بيش از خويشاوندي محبت مي آورد.
* آنکه پاداش الهي را باور دارد، در بخشش سخاوتمند است.
* کسي که حاجت برادر مؤمن اش را برآورد، مانند کسي است که همه عمرش را به عبادت گذارنده است.
* خودت وصي مال خودت باش. امروز به گونه اي عمل کن که دوست داري پس از مرگت عمل کنند.
* در دنيا جز براي دو کس خير نيست؛ يکي گناهکاري که با توبه جبران کند و ديگر نيکوکاري که در کارهاي نيکو شتاب ورزد.

احسان و نیکوکاری، چگونه؟

فضیلت صدقه، بس بزرگ و فوائد دنیوی و اخروی آن بیشمار است. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «صدقه دهید اگر چه یک خرما باشد، زیرا از رنج گرسنه می کاهد، و گناه را خاموش می کند چنانکه آب آتش را خاموش می کند». و فرمود: «هیچ بنده مسلمانی صدقه ای از کسب پاک و حلال نمی دهد - که خدا جز پاک و حلال را نمی پذیرد - مگر اینکه خدا آن را با دست خود می گیرد، و آن را می پروراند چنانکه یکی از شما شتر بچه ای را می پروراند، تا آنجا که یک دانه خرما مانند کوه احد شود». و فرمود: «هیچ بنده ای صدقه نیکو ندهد مگر اینکه خدا به خوبی بر میراث و ترکه او سرپرستی کند» . و فرمود: «هر انسانی [در روز قیامت] در سایه صدقه خویش است تا میان مردم حکم شود (و از حساب فارغ شوند)». و فرمود: «زمین قیامت آتش است مگر سایه مؤمن که صدقه او بر وی سایه می افکند». و فرمود: «خدائی که جز او خدائی نیست به سبب صدقه درد و بیماری و سوختن و غرق شدن و ویرانی بنا (خانه بر سر فرود آمدن) و دیوانگی...را دفع می کند» و هفتاد نوع شر را بر شمرد. و فرمود: «هر گاه سائلی در شب به صورت مردی نزد شما آمد او را رد نکنید».

منتظر یاری سبزتان هستیم...