همهی ما گاهی دچار معده درد عصبی، دلشوره یا اضطراب و نگرانیای شدهایم که موجب حالت تهوع، تعریق و وضعیتی نزدیک به استفراغ باشد. در واقع، هیجان و استرس میتواند موجب درد شکم، حالت تهوع و استفراغ شود. در این مقاله، تأثیر احساساتی مانند اضطراب را در ایجاد معده درد عصبی و حالت تهوع و استفراغ بررسی میکنیم. همچنین توصیههایی برای جلوگیری و مقابله با این مشکلات ارائه میکنیم.
هرچند افراد زیادی دچار این مشکل هستند، بر پایه نظر متخصصان، معده درد عصبی یک تشخیص رسمی در علم پزشکی نیست.
عوامل زیر یا ترکیبی از آنها ممکن است در بروز معده درد یا دردهای شکمی عصبی مؤثر باشند:
شاید وقتی نام آن را میشنوید فکر کنید باید انتظار درد در ناحیه معده را داشته باشید اما این عارضه میتواند با نشانههای زیر همراه باشد:
موارد زیادی میتواند منجر به حالتتهوع یا معده درد شود. ویروسها و باکتریها، عوامل فیزیکی اصلیِ حالت تهوع و استفراغ هستند. ولی احساسات ما، بهخصوص اضطراب، استرس و هیجان نیز میتوانند چنین تأثیری داشته باشند. هر یک از عوامل زیر میتوانند منجر به درد معده عصبی شوند:
همهی ما در شرایطی خاص، اضطراب اجتماعی را تجربه کردهایم، مثلا در مهمانیای که در آن کسی را نمیشناختیم یا روز اول مدرسه یا اولین روز کاری در یک موقعیت شغلی جدید.
برای نمونه، این اضطراب در هنگام صحبتکردن درجلسهای مهم یا آمادهشدن برای بزرگترین مسابقهی فصل ایجاد میشود.
استرس یا ترس به دلیل مسائلی مانند نگرانی در مورد پرداخت اقساط وام مسکن، رفتن از شهری به شهر دیگر برای شرکت در دانشگاه یا مواجهه با فردی قلدر در مدرسه ایجاد میشود.
این نوع هیجانها در مواردی مانند پیش از برگزاری مراسم جشن ازدواج، روز فارغالتحصیلی یا تعطیلاتی که مدتها انتظار آن را میکشیدهایم و برای آن برنامهریزی کردهایم، به وجود میآید.
چرا احساسات ما گاهی موجب بیماری ما میشوند؟ زندگی ما مملو از احساسات است، احساساتی مانند خشم و شرم یا ترس و لذت. هر یک از این احساسات، واکنشهای فیزیکی پیچیدهای را در ما برمیانگیزند. برای نمونه، وقتی عصبانی میشویم، ضربان قلبمان بالا میرود، آدرنالین در بدن ترشح میشود، فشار خون افزایش مییابد و ما عصبانی میشویم. به گفتهی کارشناسان این تغییرات فیزیولوژیکی و غددی عصبیِ مرتبط با احساسات، بر تمام قسمتهای بدن ما، از جمله سیستم گوارشی، تأثیر میگذارد. گاهی این واکنشهای فیزیکی به طور کاملا ناگهانی شروع و متوقف میشوند و بسیار شدید هستند.
به نظر متخصصان شدت این احساسات هستند که موجب تحریک بدن ما میشود و بلافاصله دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار میدهد و موجب ناراحتیهایی مانند معده درد، حالت تهوع، استفراغ و اسهال میشود. (در بلندمدت، این واکنشهای غددی عصبی میتواند خطر ابتلا به فشار خون بالا یا بیماریهای قلبیعروقی را افزایش دهد).
اسکات کوهن (Scott Cohen)، عضو آکادمی اطفال آمریکا و پزشک معالج در مرکز پزشکی سدارز سینای (Cedars Sinai) و پزشک متخصص اطفال میگوید: اگر استرس یا هیجان بیش از حد، موجب شده است تا شما یا فرزندتان استفراغ کنید، باید بدن خود را هیدراته کنید (آب و مواد معدنی لازم را به بدن خود برسانید)، ولی پیش از آنکه چیزی را بخورید، حتما ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از استفراغ صبر کنید. سپس میتوانید مایعات را بهآرامی و جُرعهجُرعه، بنوشید. تا ۶ ساعت پس از آخرین باری که استفراغ کردهاید، از خوردن غذاهای جامد اجتناب کنید.
بسیاری عقیده دارند که چاینعناع یا چایزنجبیل، معده درد عصبی را آرام میکند یا حالت تهوع را از بین میبرد. مصرف گیاهان دیگری مانند اسطوخودوس یا لیمو هم میتواند در کاهش گرفتگی عضلات شکم و درد تأثیرگذار باشد. ۱ یا ۲ برگ تازه گیاه، نوشیدنی حاوی عصاره آنها (به شرط واقعی بودن) یا تهیه چای و نوشیدن آن همگی مؤثر خواهند بود.
شاید خودتان بهتر بدانید که چه چیزی کمک میکند تا معده درد عصبی خود یا فرزندتان را آرام کنید. مثلا ممکن است از سوپ، آب معدنی گازدار، شیرینی، نان تُست یا مواد غذایی سادهی دیگری استفاده کنید. مصرف سبزیجات برگدار مثل کاهو و اسفناج هم برای تسکین درد معده عصبی مفید است.
همانگونه که بعضی از داروها میتوانند شما را در رفع این مشکل کمک کنند، تعدادی دیگر از آنها تأثیری ندارند. بسیاری از داروهای قابل خریداری بدون نسخهی پزشک به شما کمک میکنند تا استفراغ یا عوارض جانبی معده درد عصبی خود، مانند حالت تهوع، اسهال یا اسیدیته را درمان کنید. برای این منظور میتوانید از داروهایی مانند آلکا سِلتزِر (Alka-Seltzer)، Emetrol، Mylanta، پپتو بیسمال (Pepto-Bismal)، سیمیلاک (Similac) و تامس (Tums) استفاده کنید. برای اینکه بدانید کدام دارو برای شما مناسبتر است، با پزشک خود صحبت کنید. بهتر است داروهای دارای ایبوپروفن (مانند ادویل و موترین) را مصرف نکنید. بهطور کلی، ایبوپروفن کمکی نمیکند و میتواند موجب بدترشدن معده درد عصبی شما شود.
کافئین معمولا اضطراب و نگرانی را بیشتر میکند و باعث بدتر شدن معدهدرد عصبی میشود. بهعلاوه کافئین روده را هم تحریک میکند. تا آرام شدن وضعیت روحیتان و تسکین درد از مصرف مواد کافئیندار بهویژه قهوه خودداری کنید یا آن را با نوشیدنیهای دیگر مانند چای سبز یا چای اولانگ که تحریککنندگی کمتری دارند جایگزین کنید.
برای مدیریت استرس میتوایند راهکارهای زیر را به کار بگیرید:
اگر اضطراب و استرس شما به اندازهای شدید شده که هر روز، با دردهای جسمی ناشی از این فشارها روبهرو میشوید، حتما باید از متخصصان و پزشکان کمک بگیرید.
اگر شما یا فرزندتان، به معده درد عصبی یا حالت تهوع مکرر دچار میشوید، نخست به پزشک مراجعه کنید تا اطمینان یابید که هیچگونه علت فیزیکی موجب بروز این مشکلات نشده است. علل فیزیکیای مانند باکتری، ویروس، برگشت اسید معده یا رفلاکس، عدم تحمل لاکتوز و یبوست، معمولا از دلایل معدهدرد و استفراغ در افراد در سنین پایینتر است.
وقتی از نبود علل فیزیکی اطمینان یافتید، توجه کنید و ببینید که شما یا فرزندتان چگونه به موقعیتهای استرسزا واکنش نشان میدهید.
انجام درمانهای لازم میتواند به کودکان و بزرگسالان کمک کند، ولی در بیشتر موارد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست و یادگیری چگونگی تنظیم مؤثرتر احساسات، به فرد کمک بیشتری میکند. مهم این است که یاد بگیریم چگونه در هر موقعیت سخت احساسی، به دنبال روزنهی امیدی باشیم، پیش از آنکه واکنشی احساسی نشان دهیم.
شاید بتوانید با درمانهای سریع، درد معده عصبی را تسکین دهید اما بهتر است با تغییر سبک زندگی بهطورکلی از آن پیشگیری کنید.
درد معده عصبی ممکن است ناشی قرارگرفتن در وضعیتی دشوار مانند مصاحبه شغلی پیشرو یا موقعیتی بحرانی باشد که باعث اضطراب شما میشود. با گذر از این موقعیتها معدهدرد یا شکمدرد شما هم برطرف میشود.
اما اگر بهطور پیوسته با موقعیتهای استرسزا درگیر هستید، باید بهدنبال روشی برای کنترل استرس و اضطرابتان باشید. در بالا برخی از روشهای مدیریت استرس را ذکر کردیم.
مقابله با معده درد عصبی با وجود مشکلات گوارشی مانند سوءهاضمه و نفخ دشوارتر است. برای دستیابی به این هدف علاوه بر مدیریت استرس باید سلامت دستگاه گوارش را هم تقویت کنید.
برای بهبود سلامت دستگاه گوارش رژیم غذاییتان را اصلاح کنید. غذاهای فیبردار و پروبیوتیک را در وعدههای غذاییتان بگنجانید. شاید لازم باشد مکملهای پروبیوتیک یا فیبر مصرف کنید. پیش از مصرف مکمل و تغییر چشمگیر رژیم غذاییتان با پزشک مشورت کنید.
به جای ۳ وعده غذا در حجم بالا، سعی کنید وعدههای غذایی بیشتر را در حجم کمتر بخورید. غذای سبکتر و کمحجمتر که هضم آن سادهتر است به مقابله با معدهدرد عصبی کمک میکند.
برنامه ورزشی منظم در کاهش اضطراب و در نتیجه در مقابله با معدهدرد عصبی مؤثر است. ورزش و تمرینات فیزیکی مانند یوگا را امتحان کنید.